Nigdy więcej wojny - Picasso i Guernica

Guernica najsłynniejszy obraz Pabla Picassa

Jest tylko jeden obraz Picassa, który robi na mnie niesamowite wrażenie. Guernica. Pochodzę z miasteczka, na które spadły pierwsze bomby II wojny światowej. Na bezbronne miasto, które nie miało żadnych celów strategicznych, ważnych pod względem militarnym czy ekonomicznym. Ciche, pogrążone w śnie miasto...I trach wycie syren, ogłuszający huk i na szpital cywilny spadają pierwsze bomby. Ludzie krzyczą, krew rozbryzguje się po walących się murach, ogień trawi wszystko co nie może uciec. Czarny dym zaciska swe łapy na gardłach, w huku spadających bomb rozbryzgują się czaszki na ścianach.
Okropieństwa wojny. Nierówna walka między bezbronną ludnością a bombowcami. Miasteczko zostaje zniszczone. Wśród ruin i dymu płacz i wrzask, niebo czerwone od krwi. To Wieluń, godz. 4.40 1 września 1939 roku.
A teraz Guernica, niewielkie baskijskie miasteczko, dwa lata wcześniej, 26 kwietnia 1937 roku, podczas wojny domowej w Hiszpanii. Zniszczone przez faszystowskie bomby. Rożnica między moim miastem, a hiszpańskim jest taka, że Guernica była ważna pod względem strategicznym. Pierwotnie faszyści zaatakowali cele wojskowe i ekonomicznie, jednak potem zniszczyli niemal całe miasto.
Bombardowanie Guerniki stało się szeroko rozpowszechnionym na świecie symbolem okrucieństwa wojny, symbolem bezsensu i zniszczeń. Jeszcze w 1937 roku popierający republikanów Pablo Picasso, późniejszy członek Francuskiej Partii Komunistycznej, namalował obraz Guernica (Wezwanie przeciwko wojnie), będący potępieniem nalotu i malarskim manifestem antywojennym.

Picasso i jego dzieło Guernica

Malowidło przedstawia chaos, śmierć i strach ludzi, które sprowadza wojna na spokojne miasteczko. Tragedia Guerniki została podkreślona poprzez użytą kolorystykę – czerń, biel i różne odcienie szarości. Cierpienie wyraził artysta poprzez postacie i rekwizyty: szczątki ludzkie, płaczące kobiety, leżącego wojownika. Symbolicznie obraz ten przedstawia również cierpienie całego narodu baskijskiego walczącego o wolność, o swój kraj i język.
Artysta zafascynowany brutalną siłą byka wybiera to zwierzę jako symbol faszyzmu. Przebity lancą koń o tułowiu pokrytym rzędami pionowych kresek przypominający zadrukowany papier to cierpiący lud hiszpański. Pomiędzy jego nogami leży ranny żołnierz konkretna jednostka będąca jego przedstawicielem.
Z lewej strony klęczy kobieta zanosząca się od krzyku rozpaczy nad ciałem dziecka, które trzyma w dużych dłoniach. jakby chciała je uchronić przed nieuniknioną śmiercią. Jej sylwetka może być porównywana z Pietą, lecz różni je położenie głowy, która na obrazie jest uniesiona wysoko a szeroko otwarte usta rozdziera rozpacz i bezsilność. Nad ich sylwetkami unosi się rogaty łeb zwierzęcia, które jest wielkie, ciężkie i obojętne na ludzki los. W czasach faszyzmu w ludziach zwierzęcy instynkt mordu bierze górę nad ludzkimi cechami. Natomiast z prawej strony dominuje piękny profil Aresa - boga wojny. Unosi się on nad kłębowiskiem ludzkich ciał, z jego ust wydobywa się okrzyk nawołujący ludzi do potwornego dzieła zniszczenia jakim było unicestwienie baskijskiego miasteczka.
Kobieta w płonącym oknie jest nowym symbolem, znakiem czasu określanym jako bombowa cywilizacja - ma klasyczny profil ale kubistyczne oczy. Jako symbol pojawia się, także lampa oliwna, sylwetka gołębia i oko opatrzności z promieniami słońca i źrenicą w kształcie żarówki.
Rytmiczne linie porządkują pozorny chaos kompozycji, ponieważ biegną
one ukośnie od dolnych rogów obrazu aż do lampy tworząc w ten sposób kompozycję piramidalną. Rytm pionowy wyraźnie dzieli obraz na tryptyk, z prawej strony kobieta w płonącym domu a z lewej kobieta z dzieckiem. Na pierwszy plan tej płaskiej kompozycji wysuwają się jednak trzy postacie: ranny żołnierz, koń i kobieta. „Guernica” to wytwór kubistycznych doświadczeń artysty zawierający się w pudełkowej konstrukcji całości i geometrycznych liniach. Picasso dąży do uproszczenia figur, zaznacza jedynie elementy istotne a przedmioty sprowadza do kwadratów i trójkątów.
Picasso swoje dzieło ofiarował narodowi hiszpańskiemu jako malarski hołd dla kraju ogarniętego wojną domową i ponoszącego dotkliwe straty ludzkie i materialne. Tempo pracy jakie sobie narzucił przy tworzeniu tego olbrzymiego płótna świadczy o jego ogromnym emocjonalnym zaangażowaniu. Pracę rozpoczął 1 maja wykonując pięć szkiców na błękitnym papierze. Niedbałe, nieczytelne szkice były już konkretną artystyczną wizją obrazu. Ponad miesiąc od pierwszych szkiców obraz jest gotowy – 6 czerwca zostaje wyeksponowany w pawilonie hiszpańskim Wystawy Światowej Expo 37 w Paryżu.
Reprodukcję obrazu w czasie drugiej wojny światowej nosili przy sobie walczący żołnierze hiszpańscy traktując „Guernicę” jako symbol zwycięstwa. Zgodnie z życzeniem Picassa, w czasie kiedy Hiszpania stanie się wolnym demokratycznym krajem obraz powinien znaleźć się w jego ojczyźnie. Chwila ta nastąpiła 10 września 1981 przewieziony z Nowego Jorku obraz zostaje umieszczony w madryckim muzeum.
I tak przejęta całą historią namalowałam swoją Guernicę. Kopia zawiśnie teraz w mieście, które doświadczyło okrucieństw wojny. W mieście Pokoju i Pojednania. W Wieluniu.

Kopia obrazu Guernica, Pablo Picasso w Wieluniu. Autor Agnieszka Janik